Phân Loại Thức Ăn Vật Nuôi

Hiện nay trên thị trường có nhiều loại thực phẩm cho thú cưng; tuy nhiên, chúng ta có thể phân loại các thức ăn làm 5 loại chính là: thức ăn khô (dry food), thức ăn đóng hộp (canned food), thức ăn bán ẩm (semi-moist food), thức ăn tự chế biến (homemade food), và thức ăn thịt sống (raw meat-based food).

Trong đó, thức ăn khô, thức ăn đóng hộp và thức ăn bán ẩm là các loại thức ăn thương mại (commercial pet food). Các loại thực phẩm thương mại được phân loại dựa theo phương pháp chế biến và hàm lượng nước. Nguyên liệu và thành phần dinh dưỡng sẽ không ảnh hưởng đến sự phân loại thực phẩm. Thực phẩm thương mại với chế độ đầy đủ và cân bằng cho chó mèo là thực phẩm cung cấp vừa đủ lượng chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể thú nuôi, không thừa, không thiếu. Quá trình bổ sung các chất dinh dưỡng đặc biệt vào thực phẩm thương mại với chế độ đầy đủ và cân bằng cho chó và mèo cần được thực hiện một cách cẩn thận dưới sự giám sát liều lượng chặt chẽ. Thế nên, thực phẩm cho chó không phù hợp làm thức ăn cho mèo. Vì hầu hết các loại thực phẩm cho chó có lượng protein thấp hơn, thường không chứa đủ nồng độ taurine (một amino axit), và không được chế biến để có độ pH nước tiểu <6.5 (giúp ngăn ngừa sỏi thận trong đường tiết niệu mèo).

THỨC ĂN KHÔ (DRY FOOD)

Thức ăn khô được phân làm 2 loại chính là thức ăn hạt (kibble) và thức ăn sấy khô (dehydrated food).

1. Thức Ăn Hạt (Kibble)

Thức ăn hạt (kibble), là loại thức ăn vật nuôi phổ biến nhất ở Mỹ và một số nước khác. Thức ăn khô thường chứa khoảng 90% chất khô và 10% nước. Khoảng 95% thức ăn khô cho chó và mèo được sản xuất theo quy trình dập khuôn. Nghĩa là, hỗn hợp các thành phần như ngũ cốc, thịt và các sản phẩm phụ của thịt, chất béo, khoáng chất và vitamin… được trộn đều và làm chín, sau đó, đưa hỗn hợp vào khuôn dập để tạo hình. Quá trình sản xuất thức ăn hạt được thực hiện ở nhiệt độ khoảng 150°C giúp tiêu hủy độc tố, tiệt trùng thức ăn, và chuyển đổi thành phần tinh bột sang một hình thức dễ tiêu hóa hơn. Tiếp đó, các hạt thức ăn được phủ chất béo hoặc chất dễ tiêu hóa (nguyên liệu có nguồn gốc từ các mô động vật) trong quá trình làm khô để tăng tính ngon miệng.

Ưu điểm của thức ăn khô là chi phí thấp - so với thực phẩm đóng hộp hoặc thực phẩm bán ẩm, và dễ dàng bảo quản - giữ lạnh phần dư sau khi sử dụng là không cần thiết. Một số loại thực phẩm khô đặc trị làm giảm bệnh nha chu ở thú cưng (mặc dù hiệu quả không cao lắm).

2. Thức Ăn Sấy Khô (Dehydrated Food)

Tương tự thức ăn hạt, thức ăn sấy khô cũng được làm khô để loại bỏ độ ẩm, nhưng không chế biến lâu ở nhiệt độ cao. Cách làm này giúp giữ lại gần như các nguồn dinh dưỡng cần thiết trong thực phẩm, cũng như kéo dài thời gian bảo quản thực phẩm. Một số loại thức ăn sấy khô cần cho thêm nước vào trước khi cho ăn.

Thức ăn sấy đông lạnh (Frozen food hay freeze-dried food) cũng là một dạng của thức ăn sấy khô. Dạng thức ăn này được đông lạnh và sấy khô ở nhiệt độ thấp, giúp bảo quản sản phẩm, và giữ lại thành phần dinh dưỡng tự nhiên. Các thực phẩm sấy khô thường đắt hơn thức ăn hạt.

THỨC ĂN ĐÓNG HỘP (CANNED FOOD)

Thực phẩm đóng hộp, hay còn gọi là thức ăn ướt (wet food), chứa khoảng 68-78% nước và 22-32% chất khô. Thành phần nguyên liệu trong thực phẩm đóng hộp và thực phẩm thường tương tự, nhưng khác liều lượng. Thực phẩm đóng hộp thường bao gồm thịt, có thể là thịt tươi sống, thịt đông lạnh, thịt gia cầm, thịt cá, và các sản phẩm phụ của gia súc, do đó thức ăn đóng hộp có độ ẩm cao hơn. Nhiều loại thực phẩm đóng hộp cho thú cưng có chứa các protein kết cấu có nguồn gốc từ các loại ngũ cốc như lúa mì hoặc đậu nành. Những nguyên liệu này có kết cấu tương tự thịt với nguồn dinh dưỡng cao. Việc kết hợp thịt với các protein kết cấu giúp làm giảm chi phí sản xuất, và cải thiện nguồn dinh dưỡng của sản phẩm.

Quy trình chế biến thức ăn đóng hộp bắt đầu với việc trộn thịt (hoặc các thành phần tương tự) với các chất béo, nước, và chất khô (như vitamin và khoáng chất) với hàm lượng dinh dưỡng phù hợp. Hỗn hợp có thể được xay nhuyễn hoặc nghiền nát theo yêu cầu thành phẩm. Sau đó, hỗn hợp được cho vào hộp, đóng nắp hộp và tiệt trùng (dưới tác động của nhiệt và áp suất) để tiêu huỷ mầm bệnh.

Ưu điểm của thực phẩm đóng hộp là thời gian bảo quản lâu dài, và tính ngon miệng cao. Tuy nhiên, thực phẩm đóng hộp có giá thành đắt hơn thực phẩm khô.

THỨC ĂN BÁN ẨM (SEMI-MOIST FOOD)

Thức ăn bán ẩm cho chó mèo thường chứa 25-40% nước và 60-75% chất khô. Loại thức ăn này không cần phải giữ lạnh vì chúng được bảo quản bằng chất giữ ẩm. Chất này giữ nước không cho vi khuẩn và nấm mốc phát triển, và đảm bảo thời gian sử dụng lâu dài. Chúng bao gồm các loại đường đơn (thường là đường mía - sucrôza), sorbitol (một loại đường rượu phân hủy đường từ nhóm andehit thành nhóm hidroxit), propylene glycol (một hợp chất hữu cơ với công thức C3H8O2), và muối. Nhiều loại thực phẩm bán ẩm được axit hóa bằng cách sử dụng axit phosphoric (H3PO4), axit malic (hợp chất hữu cơ C4H6O5), axit clohydric (HCl) để làm chậm quá trình phân hủy thức ăn.

Ưu điểm của các loại thực phẩm bán ẩm là tiện lợi, ngon miệng, dễ tiêu hóa. Tuy nhiên, thức ăn bán ẩm cũng có giá thành đắt hơn thực phẩm khô. Tuy nhiên, hiện loại thức ăn này đã ngưng bày bán trên thị trường do chứa nhiều chất bảo quản.

THỨC ĂN TỰ CHẾ BIẾN (HOMEMADE FOOD)

Thức ăn tự chế biến là thức ăn mà chủ nuôi sẽ chế biến tại nhà dành cho thú nuôi. Chế độ thức ăn tự chế biến phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của chó hơn, so với mèo.

Ưu điểm của thức ăn tự chế biến là các nguyên liệu tươi ngon, có chất lượng. Điểm trừ của thức ăn tự chế biến là tốn kém, mất thời gian, thay đổi chất lượng và chế độ ăn uống điều độ, khó hình thành một chế độ ăn uống dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng.

Đặc biệt, rất khó để tạo ra một chế độ ăn uống dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng với mật độ dinh dưỡng đầy đủ chỉ trong một lượng nhỏ thức ăn ngon cho mèo. Nhiều thức ăn tự chế biến có hàm lượng protein và calories cao, với tỷ lệ canxi:phốt pho không phù hợp, không đủ hàm lượng canxi, đồng, iốt, vitamin tan trong chất béo, và một số các vitamin nhóm B. Nhiều công thức nấu ăn cho mèo được xuất bản có chứa tro hoặc khoáng chất để bổ sung chất dinh dưỡng tổng hợp cần thiết cho mèo. Nếu chủ nuôi lựa chọn chế độ ăn uống tự chế biến, các bạn nên làm theo công thức hướng dẫn của các nhà dinh dưỡng thú y (có thể tham khảo trên Internet). Điều đó cũng quan trọng là các bạn nên biết rằng chưa có chế độ ăn nấu tại nhà nào được trải qua các thử nghiệm và nghiên cứu sử dụng để hình thành các loại thực phẩm thương mại đầy đủ và cân bằng vật nuôi.

THỨC ĂN THỊT SỐNG (RAW MEAT-BASED FOOD)

Chế độ ăn thịt sống có hai loại chính: chuẩn bị tại nhà (homemade) và thương mại (commercial). Ngoài ra, một loạt các xử lý thức ăn sống cho vật nuôi bằng cách sấy khô hoặc đông khô cũng thuộc danh mục này.

Chế độ ăn uống sử dụng thịt sống làm nguyên liệu chính đã gây nên nhiều đợt sóng tranh cãi trong những năm gần đây. Một trong những vấn đề tranh cãi lớn nhất xung quanh chế độ ăn này là, sự an toàn của chế độ ăn uống đối với vật nuôi, và chủ nuôi và những người tiếp xúc với các loài động vật ăn thức ăn này. Ngay cả khi chủ nuôi mua thịt sống để chuẩn bị thức ăn cho thú cưng thì cũng không có gì đảm bảo là thịt sẽ không mang mầm bệnh ẩn, cũng như an toàn khi tiêu thụ. Hiệp Hội Bệnh Viện Thú Y Mỹ, Hiệp Hội Y Khoa Thú Y Mỹ, và Hiệp Hội Y Khoa Thú Y Canada khuyến khích không nên cho chó mèo ăn đạm từ nguồn động vật sống hoặc chưa nấu chín.

Ngoài ra, trên thị trường còn phân loại thức ăn theo các dòng như dòng thức ăn thú y - có tác dụng phòng bệnh và chữa bệnh, vd: bàng quan, thận, xương khớp..., thức ăn cải thiện - có tác dụng cải thiện cơ thể vật nuôi, vd: da lông, răng miệng…, thức ăn theo giống chó mèo - dành riêng cho giống loài riêng, vd: Chihuahua, Poodle...